Delhio
| Delhio | ||
hindie दिल्ली, panĝabe ਦਿੱਲੀ, urdue دِلّی, angle Delhi | ||
| urbo | ||
 Laŭ horloĝmontriloj: Lotusa templo, Kripto de Humajuno, Placo Connaught, Akŝarĝam, Barata Pordego | ||
| ||
Oficiala nomo: दिल्ली | ||
Kromnomoj: La koro de Barato, La urbo de Djinns, La ĉefurbo, La unua urbo | ||
| Lando |  Barato | |
|---|---|---|
| Asocia regiono | Nacia ĉefurba teritorio | |
| Distriktoj de Delhio | 9 - Nov-Delhio - Centra Delhio - Norda Delhio - Nordorienta Delhio - Orienta Delhio - Suda Delhio - Sudokcidenta Delhio - Okcidenta Delhio - Nordokcidenta Delhio | |
| Historiaj regionoj | Mogola Imperio, Brita Hindio | |
| Rivero | Jamuno | |
| Situo | Delhio | |
| - alteco | 293 m s. m. | |
| - koordinatoj | 28°36′36″N 77°13′48″E / 28.61°N, 77.23°O / 28.61; 77.23 (Delhio) | |
| Areo | 1 483,00 km² (148 300 ha) | |
| Loĝantaro | 12 565 901 (2010) | |
| - de metropolo | 18 916 890 | |
| Denseco | 8 473,3 loĝ./km² | |
| Estiĝo | 6-a jarcento a.K. | |
| Horzono | BST (UTC+5:30) | |
| Poŝtkodo | 110 xxx | |
| Telefona antaŭkodo | 91-11- XXXX XXXX | |
Aŭtokodoj | DL-xx | |
  Situo de Nov-Delhio enkadre de Barato | ||
 Distriktoj de Delhio | ||
 Situo enkadre de Azio | ||
 Vikimedia Komunejo: Delhi | ||
Retpaĝo: www.delhigovt.nic.in | ||
 Portalo pri Barato | ||
La Templo Akshardham en Delhio.
Parko kaj komerca centro en Delhio.
Delhio (hindie दिल्ली [dilli]) estas ĉefurba teritorio[1] kaj la dua plej granda urbo de Barato, kun ĉirkaŭ 18 milionoj da loĝantoj, kaj la oka al la tria plej loĝata de la mondo depende de la fonto kaj la kriterioj.
Delhio estis historie kaj kulture konektita kun la Supra Doab[2] de la riversistemo de la Jamuna-Gango kaj kun la Panĝaba regiono.[3] Ĝi estas borde de Harjano ĉe la tri flankoj kaj de Utar-Pradeŝo oriente. Ĝi estas la plej granda urbo en Barato en terminoj de geografia areo — ĉirkaŭ 1,484 km² (573 sq mi). Ĝi havas loĝantaron de ĉirkaŭ 16.3 milionoj, kio faras ĝin la dua plej loĝata urbo kaj dua plej loĝata urba aglomeraĵo en Barato kaj 3a plej granda urba areo[4] en la mondo.[5][6] Tia estas la naturo de urba etendo en Delhio ke ties kresko etendis trans la NCT por aligi urbojn en najbaraj ŝtatoj kaj je ties plej granda etendo povas kalkuli loĝantaron de ĉirkaŭ 25 milionoj da loĝantoj en 2014.[7] Post Mumbajo, Delhio havas la duan plej altan nombron de miliarduloj kaj milionuloj inter ĉiuj urboj en Barato.[8][9]
Delhio estas ekonomia kaj komerca centro, trafiknodo, kulturcentro kun universitatoj, teatrejoj, muzeoj, artgalerioj kaj pompaj konstruaĵoj el la Mogola Imperio. Delhio estas iama ĉefurbo de Hindio, ekde 1931 la ĉefurbo estas Nov-Delhio. Delhio estas aŭtonoma urbo, kun la nomo Nacia Ĉefurba Regiono aŭ Nacia Ĉefurba Teritorio de Delhio.
Delhio estis kontinue loĝata ekde la 6a jarcento a.K.[10] Tra plej parto de sia historio, Delhio servis kiel ĉefurbo de variaj regnoj kaj imperioj. Ĝi estis konkerita, rabita kaj rekonstruita kelkajn fojojn, partikulare dum la mezepoka periodo, kaj moderna Delhio estas aro de nombraj urboj etendaj tra la metropolita regiono.
Delhio kaj ties urba regiono ricevis la specialan statuson de Nacia Ĉefurba Regiono (NĈR) laŭ la 69a Amendo de 1991 al la Konstitucio de Barato. La NĈR inkludas la najbarajn urbojn de Faridabado, Gurgaono, Noida, Gaziabad, Neharparo (Granda Faridabado), Granda Noida, Bahadurgarho, Sonipato, Panipato, Karnal, Rohtako, Biŭani, Reŭari, Bagpato, Merato, Muzaffarnagar, Alŭaro, Baratpuro kaj aliaj najbaraj urboj. Unia teritorio, nome la politika administracio de NĈT de Delhio nuntempe pli proksime similas al tiu de ŝtato de Barato, kun sia propra registaro, alta tribunalo kaj plenuma konsilio de ministroj estrita de ĉefministro. Nova Delhio estas kune administrita de la federacia registaro de Barato kaj de la loka registaro de Delhio, kaj estas la ĉefurbo de la NĈT de Delhio.
Enhavo
1 Etimologio
2 Historio
3 Klimato
4 Ĝemelurboj
5 Vidu ankaŭ
6 Notoj
7 Eksteraj ligiloj
Etimologio |
La etimologio de "Delhio" estas necerta, sed multaj eblecoj ekzistas. La plej ofta opinio estas ke ĝia eponimo estas Dhillu aŭ Dilu, reĝo de la Mauryan-dinastio, kiu konstruigis la grandurbon 50 a.K. kaj nomis ĝin laŭ li mem. La hindo- / prakrita vorto dhili ("loza") estis uzita fare de la Tuar Rajputs por referenci al la centro, ĉar la Fero Kolono konstruita fare de Raja Dhava havis malfortan fundamenton kaj estis anstataŭigita. La moneroj en cirkulado en la regiono sub la Rajputs estis nomitaj dehliwal. Iuj aliaj historiistoj kredas, ke la nomo estas derivita de Dilli, misformiĝo de dehleez aŭ dehali - hinda por "sojlo" aŭ "limo" - kaj simbola de grandurbo kiel enirejo al la Hind-Gangaj Ebenaĵoj. Alia teorio indikas, ke la origina nomo de la grandurbo estis Dhillika.
Historio |
Laŭ la arkeologiaj trovaĵoj la loko estas daŭre loĝata jam 4000 jarojn. Dum la pratempoj estis tie almenaŭ 7 urboj. En 1206 jam la loko estis sidejo de sultanlando. En 1398 Timur Lenk okupis kaj detruis Delhion. La urbo rekonstruiĝis kaj havis gravan lokon dum la sekvaj jarcentoj, plejparte restis sidejo. En la 30-an de decembro 1803 la britoj okupis la urbon kaj tuj iĝis ĉefurbo. Ekde 1947 la ĉefurbo estas Nov-Delhio.
Klimato |
Delhio havas subtropikan klimaton. La someroj estas longaj kaj ekstreme varmaj. Komenco de marto vento alvenas portanta sablon. La musono alvenas en la fino de junio kaj iom ĉesas la varmego. La jara averaĝa temperaturo estas 25 °C, laŭ monatoj tio estas inter 13-32 °C. Jare pluvas po 714 mm.
Ĝemelurboj |
Londono en Unuiĝinta Reĝlando
Seulo en Sud-Koreio
Ĉikago en Usono
Kuala-Lumpuro en Malajzio
Moskvo en Rusio
Tokio en Japanio
Ulaanbaataro en Mongolio
Londono en Unuiĝinta Reĝlando
Seulo en Sud-Koreio
Ĉikago en Usono
Kuala-Lumpuro en Malajzio
Moskvo en Rusio
Tokio en Japanio
Ulaanbaataro en Mongolio
Vidu ankaŭ |
- Nov-Delhio
Plej grandaj urboj (laŭ enloĝantaro)- Nacia Ĉefurba Regiono (Barato)
- Delhia Sultanlando
Notoj |
↑ "The Constitution (Sixty-Ninth Amendment) Act, 1991". Ministry of Law and Justice, Government of India. [1] Alirita la 23an de Novembro 2014 kaj la 28an de Aprilo 2016.
↑ Ahsan Jan Qaisar; Som Prakash Verma; Mohammad Habib (1 January 1996). Art and Culture: Endeavours in Interpretation. Abhinav Publications. pp. 1–6. ISBN 978-81-7017-315-1.[2] Alirita la 28an de aprilo 2016.
↑ The American Heritage Dictionary of the English Language (kvara eld.). Houghton Mifflin Company. 2000.
↑ "UN Demographic Urban Areas". UN stats. [3] Alirita la 12an de Oktobro 2015.
↑ "Urban agglomerations/cities having population 1 million and above" (PDF). Provisional population totals, census of India 2011. Registrar General & Census Commissioner, India. 2011. [4] Alirita la 26an de Januaro 2012.
↑ Habib, Irfan (1999). The agrarian system of Mughal India, 1556–1707. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-562329-1. "... The current Survey of India spellings are followed for place names except where they vary rather noticeably from the spellings in our sources: thus I read "Dehli" not "Delhi ...". Royal Asiatic Society (1834). "Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland". Cambridge University Press. "... also Dehli or Dilli, not Delhi..." Karamchandani, L.T (1968). "India, the beautiful". Sita Publication. "... According to available evidence the present Delhi, spelt in Hindustani as Dehli or Dilli, derived its name from King ..." "The National geographical journal of India, Volume 40". National Geographical Society of India. 1994. "... The name which remained the most popular is "Dilli" with variation in its pronunciation as Dilli, Dehli, or Delhi ..."
↑ "World's population increasingly urban with more than half living in urban areas". [5] Alirita la 28an de Aprilo 2016.
↑ Bharucha, Nauzer (Mar 9, 2015). "Most of India’s richest rich prefer Mumbai as home". Times of India (Mumbai). [6] Alirita la 28an de Aprilo, 2016.
↑ "Mumbai, Delhi among top Asia Pacific cities for millionaires". The Hindu (New Delhi). 10a Marto 2015. [7] Alirita la 28an de Aprilo, 2016.
↑ ASHER, Catherine B. (2000) “Chapter 9:Delhi walled: Changing Boundaries”, James D. Tracy: City Walls. Cambridge University Press, p. 247–281. ISBN 978-0-521-65221-6.
Eksteraj ligiloj |
Delhio en retgazeto Nia Mondo
- Oficiala retejo
Delhi ĉe la Projekto por Malferma Katalogo
| ||||||
| ||||||||||
