Vivteritorio de lupo ĉirkaŭ jaro 2000; verde: nuntempa, ruĝe: pasinta
Aliaj Vikimediaj projektoj
Sistematiko en Vikispecioj
Komunejo pri Griza lupo
v•d•r
La lupo (Canis lupus) estas mamulo el la familio de kanisedoj. Ĝi estas antaŭulo de hejma hundo. Ĝi havas maldelikatan hararon kun diversa koloro laŭ ties vivmedio. Ĝia bleko estas ululado, hurlado kaj hojlado = tirbojado.
La lupo havas kelkajn similojn kun la germana ŝafhundo, longas 1,5 m, pezas 40 – 50 kg. Lupoj pariĝas inter decembro kaj februaro, laŭte hurlante, en marto kaj aprilo lupinoj naskas 4 ĝis 6 lupidojn, kutime en grotoj. Pri siaj idoj ili modele zorgas. Dum la unuaj 10 tagoj patrino tute ne forlasas ilin, manĝaĵojn alportas patro. Poste lupidoj malfermas okulojn kaj komencas rampi tra nesto. Lupino ilin mamnutras du monatojn, poste donas al ili viandopecetojn, kiujn ŝi vomis, por ke la idoj ricevu la manĝon jam parte digestitan. Post duonjaro lupidoj komencas lerni ĉasadon kun plenkreskaj bestoj.
Somere lupoj ĉasas malgrandajn bestetojn kaj manĝas eĉ arbarajn fruktojn, sed vintre la etaj bestoj malaperas sub la neĝo kaj la lupoj ne havas alian eblon ol ĉasi cervojn kaj kapreolojn. Tiam lupaj familioj kuniĝas en hordon gvidatan de la plej forta kaj sperta lupo kaj ĉasas komune pelante grandan ĉasaĵon eĉ multajn kilometrojn.
Enhavo
1Subspecioj
2Disvastiĝo
3Kultura signifo
4Malsovaĝigo
5Proverbo
6Galerio
7Vidu ankaŭ
8Referencoj
9Eksteraj ligiloj
Subspecioj |
Antaŭ kelkaj jaroj aperis du luphundaj rasoj: la Saarloosa luphundo kaj la ĉeĥoslovaka luphundo.
La tibeta lupo (Canis lupus chanco), ankaŭ konata kiel la lana lupo, estas griza lupsubspecio indiĝena al Azio de Turkestano ĉie en Tibeto ĝis Mongolio, norda Ĉinio kaj la hinda subkontinento. En Tibeto kaj Ladako ĝi estas konata kiel chánkú aŭ shanko.
Disvastiĝo |
Tiu holarktisa kaj orientalisa specio troviĝas inter alie en jenaj ekoregionoj : la anatoliaj koniferaj kaj deciduaj miksarbaroj, la arbaroj de Frejzer-Altebenaĵo kaj Frejzer-Baseno, la arbaroj de norda-centra Rokmontaro, la arkta marborda tundro, la barataj orient-altaĵaj humidaj deciduaj arbaroj, la brit-kolumbiaj kontinent-marbordaj arbaroj, la egeaj kaj okcident-turkaj sklerofilaj kaj miksaj arbaroj, la emin-vala stepo, la iberaj sklerofilaj kaj kvazaŭdeciduaj arbaroj, la malaltebenaĵaj arbaroj oriente de Grandaj Lagoj, la mongolaj-manĉuraj herbejoj, la sekaj deciduaj arbaroj de Katiarbar-Gir, la skandinavaj marbordaj koniferaroj, la skandinavaj montaraj betularoj kaj herbejoj, la sud-anatoliaj koniferaj kaj deciduaj montarbaroj kaj la zagros-montara arbarstepo.
Dum la lastaj jardekoj lupoj revenis en plurajn areojn kie ili malaperis antaŭ ĉirkaŭ 100 jaroj, ekzemple en sudan kaj orientan Francion, en Svision, en grandan parton de Germanio.
Kultura signifo |
Lupoj kaj ursoj estis en historiaj tempoj la ĉefaj rabobestoj en Eŭropo. Kiam Eŭropo estis kovritaj de pli da arbaro ol nun, homoj timis enarbariĝi, speciale nokte, timante atakojn.
Lupoj estis timitaj sed ankaŭ simboloj de kuraĝo kaj forto. Romia mitologio rakontis, ke la mitaj fondintoj de Romo, Romulo kaj Remo, estis savitaj de lupino kiam beboj, kaj suĉis el lupinaj mamoj ties kuraĝon, transdonante ĝin al romianoj. Ankaŭ ĝermanoj respektis lupon kaj la vorto por lupo estas etimo de ĝermanaj kaj skandinavaj personaj nomoj kiel Adolfo, Rudolfo, Olavo, Volfgango.
Eŭropanoj (kaj ties nordamerikaj idoj) kredis je luphomoj, homoj kiuj kapablis sorĉe transformiĝi en lupojn.
Rakontoj pri lupoj estas: Petro kaj la lupo, La tri porketoj, Ruĝkufulino, La ĝangala libro de Rudyard Kipling.
Malsovaĝigo |
Remburita lupo por kompari kun virogrando.
Estas konataj diversaj ekzemploj de malsovaĝigo de la lupoj.
Interesa historio okazis en la Rusia imperio komence de la 20-a jarcento. En 1904 ĉeĥa lutisto Josef Repeček, loĝinta apud Ĉita, malsovaĝigis du lupidojn, trovitajn de li en lupkuŝejo, post mortigi ilian patrinon. De tiam li uzis ilin anstataŭ ĉevalo, prezentante en diversaj foiroj, histrionejoj, dum popolaj festoj. Printempe 1909 Repeček ekveturis je ili al Sankt-Peterburgo, sed somere 1910 mortis apud Tjumeno. Ambaŭ lupoj nur mallonge postvivis lin.[2]
Proverbo |
Ekzistas pluraj proverboj pri lupo en la Proverbaro Esperanta de L. L. Zamenhof, inter ili[3]:
„Buĉas la lupo, oni ankaŭ ĝin buĉos.”
„Inter lupoj kriu lupe.”
„Lupo lupon ne manĝas.”
Galerio |
Griza lupo
Spuro de lupo
Ilustraĵo de lupo
Luparo dumĉase ĉirkaŭas bisonon
Play media
Ripozantaj lupoj
Vidu ankaŭ |
Portalo pri Zoologio
Homlupo
Referencoj |
↑ Mech & Boitani (2004). Canis lupus. Internacia Ruĝa Listo de Endanĝeritaj Specioj, eldono de 2006. IUCN 2006. Elŝutita 2006-05-05. Enhavas informojn pri kial tio specio estas malplej zorgiga.
↑ Stanislavo Belov (2010-09-11)Kuris lupoj laŭ stratoj… (esperante). Blogger. Arkivita el la originalo je 2017-09-17. Alirita 2017-09-17.
Angolan Slender Mongoose (G. flavescens) • Somalian Slender Mongoose (G. ochracea) • Griza galerelo (G. pulverulenta) • Helrufa galerelo (G. sanguinea)
Hela genoto (G. abyssinica) • Dikvosta genoto (G. angolensis) • Rufa genoto (G. rubiginosa) • Kamerunia genoto (G. cristata) • Punktetita genoto (G. genetta) • Liberia genoto (G. johnstoni) • Leoparda genoto (G. maculata) • Pardina genoto (G. pardina) • Akva genoto (G. piscivora) • Reĝa genoto (G. poensis) • Densmakulara genoto (G. servalina) • Haŭsa genoto (G. thierryi) • Tigromakulita genoto (G. tigrina) • Grandringa genoto (G. victoriae)
Usona ponta tanko M60A1 Ponta tanko estas, simile kiel kirasita savveturilo, inter specialaj kirasitaj transportiloj. Kiel pontaj tankoj eblas konsideri ĉiujn memmovigaj rimedoj ebligantaj superi obstaklojn ĝis larĝeco 24 metroj rekte en spaco de bataloperacoj. Ties ĉefa tasko estas ebligi al la propraj taĉmentoj daŭrigi en rapida antaŭenirado sen senbezona reteniĝo. El tio pli-malpli rezultas taktikaj-teknikaj postuloj, kiujn ili devas plenumi. Precipe temas pri kapablo operacii komune kun unue-sinsekvaj taĉmentoj kaj transpontigi obstaklojn dum kelke da minutoj. This page is only for reference, If you need detailed information, please check here
Ĉi tiu artikolo temas pri mitologio. Por aliaj signifoj vidu la paĝon Tantalo (apartigilo) . Tantalo , laŭ Gioacchino Assereto. Laŭ la helena mitologio, Tantalo (el la greka Τάνταλος , ŝancelanta aŭ tre malfeliĉa ) estis filo de Zeŭso kaj la oceanidino Pluto, laŭ la plej divastigata versio. Li estis reĝo de Frigio [1] aŭ de la monto Sipilo, en Lidio (Malgrandazio) [2] kaj post sia morto li suferis eternan torturadon ĉe la Tartaro, la plej profunda parto de Hadeso, rezervita por la plej perversaj homoj. Tamen, kelkaj rakontoj asertas ke li estis reĝo de Argo aŭ de Korinto [3] , aŭ ke li migris norden el la monto Sipilo por akiri la tronon de Paflagonio, el kie Ilo forpelis lin pro tio, ke Tantalo forkaptis kaj seksperfortis lian fraton Ganimedon [4] , kaj tiel ofendis la diojn. Verŝajne li ankaŭ regis urbon en okcidenta Anatolio, kiun oni nomis Tantalis [5] pro li, aŭ Sipilo , pro la monto sur kies flanko ankoraŭ staras ĝiaj ruinaĵoj [6] . Laŭ la geografiisto Strabo,...
Prelog ankaŭ kroate, hungare Perlak estas urbo kaj samtempe municipo en Kroatio, en distrikto Medimurska . Preĝejo de Prelog Urbocentro de Prelog Areo: km² Aŭtokodo: ČK Loĝantaro: 7800 Poŝtkodo: 40323 Telefonprefikso: Situo | Prelog situas inter Mura kaj Dravo sur mildaj deklivoj, kiuj defendis la urbon kontraŭ la proksima Dravo. Tra Dravo estas ponto, ĉefvojoj kondukas al Ĉakovec kaj Hungario. Historio | En 896 hungaraj triboj okupis la regionon kaj fondis ŝtaton en 1000. La unua mencio devenis el 1264 pri la komunumo. Post la mezepoko la regiono apartenis al historia familio Zrínyi kaj iĝis fronto inter turkoj kaj aŭstroj-hungaroj-kroatoj. En 1671 la Habsburgoj mortpunis Petron Zrínyi, la loĝantaro plejparte forfuĝis pro la supozota venĝo. En la 18-a jarcento prosperis kaj iĝis la plej granda regiona komunumo, superanta eĉ Ĉakovec. La urbo estis laŭvoje de saloliverado, silkouzino funkciis ĝis 1848, en 1761 baroka katolika preĝejo omaĝe al S...
Play media
