Gfyuki

Ĉi tiu artikolo temas pri urbo en Italio. Por informoj pri similnoma urbo en Svisio, vidu la paĝon Ĝenevo.

Ĝenovo
Ŝtato	Italio
Regiono	Ligurio
Provinco	GE Ĝenovo (2005)
Geografia situo	44° 25′ N, 8° 56′ O44.4166666666678.9333333333333Koordinatoj: 44° 25′ N, 8° 56′ O
Alto super marnivelo	m
Areo	243 (2005) km²
Loĝantaro	605084 (31-12-04)
Loĝdenso	2571 (2005) loĝantoj/km²
Najbaraj komunumoj	Arenzano, Bargagli, Bogliasco, Bosio (AL), Campomorone, Ceranesi, Davagna, Masone, Mele, Mignanego, Montoggio, Sant'Olcese, Sassello (SV), Serra Riccò, Sori, Tiglieto, Urbe (SV) (2005)
Patrono	Johano la Baptisto
Festa tago	24-a de junio
Nomo de loĝantoj	genovesi (en la ligura zeneixi)
Poŝtkodo	16100 (2005)
Imposta kodo	D969 (2005)
Kodo laŭ ISTAT	010025 (2005)
Telefona prefikso	010 (2005)
Retpaĝo	http://www.comune.genova.it/index.jsp
v • d • r

Ĝenovo (ligure Zena, Itale Genova [ĝenova]) estas havenurbo en nordokcidenta Italio, ĉefurbo de Ligurujo kaj de Metropola Urbo Ĝenovo.

Panoramo

En la Mezepoko ĝi estis unu el la italaj Maraj Respublikoj kune kun Venecio, Amalfi kaj Pizo. La Ĝenova Respubliko, kiu ampleksis la hodiaŭan Ligurion kaj koloniojn en Mezoriento, Grekio, Nordafriko kaj Korsiko, finiĝis en la jaro 1815, kiam ĝi estis aneksata de Piemonto.

Ĝenovo estas la ĉefurbo de la ligura lingvo: la varianto el Ĝenovo estas precize la plej renoma en la Ligurujo, sed aktuale ĝi estas pli kaj pli en malkutimo je avantaĝo de la itala lingvo.

Vidindaj estas la Antikva Porto (Mandraccio) kun la plej granda akvario de Eŭropo, La Palaco de Sankta Georgio (Palazzo San Giorgio), la katedralo de Sankta Laŭrenco (Cattedrale di San Lorenzo), La Strato Garibaldi (Via Garibaldi) kun ĝiaj palacoj.

Ĝenovo havas la unuan havenon en Italio kaj la duan en la Mediteraneo (post la marsejla). Ĝi havigas nomon al la Golfo de Ĝenovo.

Historio |

Ĝenovo jam estas fondita en la romia epoko, sed tiam ne havis grandan influon. En la frua Mezepoko, ĝi komencis esti centro komerca kaj konkuris kun Pizo, alia grava komerca haveno ĉe la okcidenta marbordo de Italio. Estiĝis nodo komerca inter Bizanca imperio, la araba mondo kaj Eŭropo okcidenta. La engaĝiĝo de Ĝenovo en la krucmilitoj pligrandigis sian gravecon komercan, tiel ke tiutempe ĝi estis la plej grava komerca haveno Mediteranea kun Venecio. La varoj plaj gravaj en la komerco ĝenova estis aziaj, kiel spicoj kaj silko. En la 13-a jarcento fondiĝis pluraj komercaj kontoroj en la marbordoj de orienta Mediteraneo kaj la Nigra Maro, ekzemple en Konstantinopolo, Teodozio, Famagusto kaj Smirno. Ĉi tiuj urboj estis partoj da la granda komerca imperio de Ĝenovo. En la jaro 1284 Ĝenovo venkis sian rivalan urbon Pizo, tiele gajnis Korsikon kaj Sardion, kaj pligrandigis sian potencon. La Ĝenova banko Casa di San Giorgio, fondita en la jaro 1407, estis unu inter la plej gravaj financaj institutoj en Eŭropo.

Komence de la Renesanco, Ĝenovan regis fremdaj regnoj, unue Milano, kaj due Francio. Pro la kresko de Otomana imperio kaj la perdo de graveco de la Mediteranea komerco, alidirektita al la Atlantiko, Ĝenovo perdis sian grandan komercan influon dum la 16-a jarcento.

En la jaro 1797 Napoleono refondis la Ĝenovan respublikon kiel la Respubliko Liguria. Inter la jaroj 1805 kaj 1815 ĝi estis parto de Francio. Post la Napoleonaj militoj ĝis la unuiĝo de Italio en la jaro 1861, Ĝenovo apartenis al Regno de Sardio. En la komenco de la 20-a jarcento ĝi estiĝis unu inter la plej gravaj havenoj en Italio.^[1]

Geografio |

Ĝenovo estas la plej granda urbo en la marbordo de la Golfo de Ĝenovo, kio ebligas ke la urbo delonge profitis ĉar ĝi havas gravan havenon. Norde estas montaro.

Kvartaloj |

• Voltri


• Pegli


• Sestri Ponente


• Cornigliano


• Sampierdarena


• Oregina


• centro


• Carignano


• Castelletto


• Marassi


• Foce


• Albaro


• San Martino


• Sturla


• Quarto


• Quinto


• Nervi

Famaj homoj el Ĝenovo |

• 
  Niccolò Paganini, violonisto (1782-1840)


• 
  Giuseppe Mazzini, patrioto (1805-1872)


• 
  Fabrizio De André, kantverkisto (1940-1999)


• 
  Kristoforo Kolumbo, esploristo (1451-1506)


• 
  Angela Cavagna, kantistino kaj showgirl (1966)


• 
  Giuseppe Pericu, urbestro de 1997 a 2007


• 
  Celesztin Pállya, pentristo

Sporto |

La sporta klubo Genoa Cricket and Football Club, kutime simple nomata Genoa CFC aŭ pli mallonge Genoa (prononco laŭ sistemo IFA ˈd͡ʒɛːnoa), estas profesia futbala kaj kriketa klubo bazita en Ĝenovo.

Esperanto |

Unua Esperanto-grupo aperis tie en 1910. Unua organizo por instruado de Esperanto estis "Liguria Instituto de Esperanto" starigita en Ĝenovo en 1910 de doktoro Alfredo Stromboli, kiu en tiu jaro fervore propagandis, starigante en 1911 la asocion IEA, kiun li prezidis, kaj la duan nacian kongreson en Ĝenovo en 1911.

En 1917 fondiĝis tie la bulteno Itala Esperantisto. La 12-an de novembro 1919 stariĝis en Ĝenovo Centra Komitato de Itala Esperanto-Federacio por ties reorganizo.

Ĉirkau 1986 fondiĝs en Ĝenovo la Ĝenova Esperanto-Rondo Studenta.

Esperantistoj |

• Michele Arabeno


• Giovanni Battista Briano


• Modesto Carolfi


• Attilio Clavenna


• Ettore Managlia


• Alfredo Stromboli


• Giancarlo Sartorio


• Bianca Sartorio


• Guido Carravieri


• Patrick Morando

Notoj |