Gryfice
Gryfice | |||
|
| ||
| Flago | Blazono | ||
| |||
Genitivo de la nomo | Gryfic | ||
Provinco | Okcidenta Pomerio | ||
Distrikto | Distrikto Gryficki | ||
Komunumo | Komunumo Gryfice | ||
Speco de komunumo | Urbo-kampa | ||
Urborajtoj | 1262 | ||
Koordinatoj | 53° 54′ N, 15° 13′ O53.915.216666666667Koordinatoj: 53° 54′ N, 15° 13′ O | ||
Areo | 12,4 km² | ||
Loĝantaro | 16921 (en 2004) | ||
Loĝdenso | 1364,6 loĝ./km² | ||
Poŝtkodo | 72-300 | ||
Telefona antaŭkodo | 91 | ||
Aŭtokodo | ZGY | ||
TERYT | 4324305024 | ||
Estro | Andrzej Wacław Szczygieł | ||
Titolo de estro | Urbestro | ||
Adreso de estraro | pl. Zwycięstwa 37 | ||
Poŝtkodo de estraro | 72-300 | ||
Telefono de estraro | 91 384 43 15 | ||
Fakso de estraro | 91 384-36-42 | ||
Ĝemelaj urboj | Meldorf (Germanio) Güstrow (Germanio) | ||
Komunuma retejo | http://www.umgryfice.pl | ||
Gryfice (kaŝube: Gryfice, la nomoj dum la jarcentoj:
La Ŝtona Pordego, el kiu ĉiutage oni aŭdas la urban voksignalon (trumpetignalon)
La neolitiko: Hakilo el polurita ŝtono.
civitatis nostre Griphemberch super Regam 1264, Gryphenberge 1277, Grifenberg 1302, de Griphenberch 1331, Grifenberch 1538, Griphenberch 1535, stat Griphenberge 1535, Grifenberg 1535, Griffenberg 1539, Griffenberch 1539, 1540, Grifenberge 1540, Greiffenberge 1618, Greiffenberg 1789, Greifenberg 1834, germane: Greifenberg in Pommern) - estas urbo en Okcidenta Pomerio en Pollando. Ĝi apartenas al komunumo Gryfice en distrikto Gryficki.
Enhavo
1 Historio
1.1 Historio de la ĉirkaŭaĵo de Gryfice dum la antikveco
1.2 Historio de Gryfice en la Mezepoko
1.3 Historio de Gryfice de la 16a jc ĝis la 19a jc
1.4 Historio de Gryfice dum la 20a jc
1.5 Bibliografio
2 Partneraj urboj
3 Eksteraj ligiloj
Historio |
Historio de la ĉirkaŭaĵo de Gryfice dum la antikveco |
La maksimuma disvastigo de la Luzacia Kulturo (verdkolore)
La gentoj de okcident-slavoj, en la 9-a kaj 10-a jarcentoj
Supozata grandeco de la lando de la unua pola princo Mjeŝko la 1-a
Limoj de Pollando dum regado de pola reĝo Boleslao la 1-a, nomata "la Brava"
Pollando dum la regado de Boleslavo la 3-a Kurbabuŝa
La esploroj de germanaj kaj polaj arkeologoj pruvas ke en tiuj terenoj loĝis homoj jam en neolitiko, tio estas pli nova periodo de ŝtonepoko. Świadectwem kultury materialnej tego okresu są
znaleziska w okolicznych miejscowościach, które zostały potwierdzone w
późniejszym okresie. Ponadto stwierdzono zasiedlenie tych terenów w późniejszym
okresie, a więc epoce brązu. Badania na podstawie źródeł przekazują, że obszar
ten w II wieku n.e. były zamieszkane przez ludy germańskie. W traktacie de Ptolemeo
pod tytułem Geografia (2-a jc p.K.) wymienione zostały wśród tych ludów
te, które zamieszkiwały tereny dzisiejszego Pomorza Zachodniego i Gdańskiego.
Współczesne badania nad traktatem wskazują, że tereny od Laguno de Szczecin
na wschód po rzekę Wieprzę były zasiedlone przez Sidinów. Ich zachodnimi
sąsiadami byli Farodinowie a wschodnimi Rutikliowie. Niektórzy badacze
przypuszczają, że początek miastu dały trzy osady z około X wieku, z czego
jedna mogła stanowić podłoże pod przyszłą lokację. Lokowanie miasta na terenie
zagospodarowanym sprzed XIII wiekiem potwierdziły współczesne badania
archeologiczne. Dum la sesdekaj jaroj de 20a jc oni elfosis la setlejon de la Luzacia kulturo (vidu la supran mapon).
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Gryfice en la Mezepoko |
La monumento de princo de Kaŝubio / Pomerio Świętopełk la 2-a "Granda" (ĉe la Strato Szeroka, en la centro de Malnova Urbo de Gdansko
De maldekstro: Warcisław la 1-a, Sambor la 2-a kaj Racibor/Ratibor de Pomerio
La Sankta Otton el Bambergo
La princo de Pomerio Barnim la 1-a "Bona" (1210-1287)
Dum la frua Mezepoko sur tiuj terenoj loĝis la gentoj de la okcidentaj pomerianoj (vidu la apudan mapon). Były to kręgi wpływów Wolinian, Pyrzyczan i Brzeżan. Dum la regado de Mjeŝko la 1-a
kaj Boleslao la 1-a, nomata "la Brava" tiuj ternoj estis en la limoj de Pollando. W 1121 roku na ziemi gryfickiej miała miejsce
bitwa pod Niekładzem, w której Boleslavo la 3-a Kurbabuŝa pobił wojska Pomorza
Zachodniego dowodzone przez książąt: Warcisław la 1-a kaj Świętopełk la 1-a de Nakło. Wiosną 1124
roku na polecenie księcia Bolesława Krzywoustego nad dolną Regę przybyła misio de episkopo Otton el Bambergo.
En la dua duono de la 13-a jc en Pomerio regis la princoj el pomeria dinastio de Grifoj: Barnim la 1-a kaj Warcisław la 3-a, którzy w celu
wzmocnienia swojej władzy zachęcali do osiedlania się na tych terenach. Gryfice
uzyskały lubeckie prawa miejskie w roku 1262 z rąk księcia Warcisława III. Miejscowość
otrzymała prawa celne, wyrębu lasów, żeglugi po rzece Redze i na wodach
przybrzeżnych, czasowe zwolnienie od podatku (okres 10 lat), dzięki czemu mogła
się znacznie bogacić. Pierwszymi kupcami osiedlającymi się w Gryficach byli
mieszkańcy Gryfii (dziś Greifswald w Niemczech). Kupcy organizowali skup
intratnych produktów, chociażby zbóż, wosku, skór, smoły, konopi, mięsa i miodu.
Pod koniec XIII wieku rozpoczęto budowę ceglanego kościoła o trzech nawach, a w
1300 roku budowę murów obronnych otaczających miasto. Na przełomie XIII i XIV
wieku Gryfice liczyły około 500 mieszkańców. En la 15a jc kelkfoje okazis la konfliktoj pri la fiŝkaptado kun la pli norda urbo Trzebiatów, kiu provis prenadi la doganon de la ŝipoj el Gryfice ĉe la rivero Rega.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Gryfice de la 16a jc ĝis la 19a jc |
Eŭropo dum la Tridekjara Milito
Komence de la 16a jc la nombro de la loĝantoj estis pli ol 2 mil. W 1534
roku mieszkańcy miasta przechylali się na stronę Reformacio. Rada miejska
zagarnęła w 1525 roku skarbiec kościelny, a 10 lat później przejęła wszelkie
dobra i nieruchomości zakonne.
Sveda diluvo (1655-1660) aŭ Nordia Milito 1655-1660
Eŭropo dum la Napoleonaj Militoj kiuj daŭris de 1803 ĝis 1815 jaro
W ciągu stu lat miasto przeżywało drugą falę germanizacji,
która prócz ważniejszych urzędów obejmowała także i kościół. Na przełomie XVI i
XVII wieku na Pomorzu, także w Gryficach, miało miejsce wiele procesów
czarownic. Oskarżonym kobietom zarzucano paranie się czarną magią i szerzenie
zabobonów. W 1618 roku rozpoczęła się la Tridekjara milito (vidu la apudan mapon), która
przerwała rozwój miasta. W połowie XVII w. rozpoczęto odbudowę miasta, którą
przerwała Nordia Milito 1655-1660 nomata ankaŭ Sveda diluvo (1655-1660) (vidu la apudan mapon). W
drugiej połowie XVIII wieku miasto było zajmowane trzykrotnie przez Rosjan. En la jaro
1806 dum la Napoleonaj militoj eniris la urbon la taĉmentoj de francoj (vidu la apudan mapon). Mimo to liczba mieszkańców wzrosła
do 3 tys. osób. W drugiej połowie XIX wieku w mieście pojawiła się społeczność
żydowska. W kolejnych latach wybudowano cukrownię, fabrykę wyrobów ceramicznych
i pieców, krochmalnię oraz fabrykę marmolady. En la jaro 1882 Gryfice ekhavis la fervojon kun Szczecin.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Gryfice dum la 20a jc |
Dum la tridekaj jaroj de la 20a jc en la loka konsilantaro la plimulton ekhavis la Nacisocialisma Germana Laborista Partio (NSDAP). W
okresie międzywojennym istniały tu dwa wielkie zakłady przemysłowe, czyli
fabryka płatków ziemniaczanych i cukrownia.
Curzon-linio kaj ŝanĝoj de la teritorio de Pollando
W 1938 roku nasiliła się akcja
likwidacyjna własności żydowskiej. Gryfice przetrwały większą część II wojny
światowej bez zniszczeń. Armia Czerwona zajęła je w marcu 1945 roku. Na skutek
celowych podpaleń dokonywanych przez sowieckich żołnierzy zaraz po zajęciu
miasta zniszczeniu uległo 40% zabudowy miasta.
La Kapelo de Sankta Georgo
La gotika Maria Preĝejo de Ĉielenpreno de Maria
La Urba Oficejo kaj Distriktejo (Starostejo)
Post la fino de Dua Mondmilito la urbo eniris Pollandon laŭ la decido de la Potsdama konferenco kaj ankaŭ laŭ la decidoj de la konferenco komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio (vidu la apudan mapon).
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Bibliografio |
- Tadeusz Białecki, Ziemia Gryficka 1969, Szczecin: Instytut Zachodnio-Pomorski, 1971.
- Tadeusz Białecki, Ziemia Gryficka 1970-1971, Szczecin: Gryfickie Towarzystwo Kultury w Gryficach, 1973.
- Mieczysław Jaroszewicz, Żydzi oraz ich sąsiedzi na Pomorzu Zachodnim w XIX i XX wieku, Varsovio: Wydawnictwo DIG, 2007.
- Kazimierz Kozłowski, Ziemia Gryficka 1945-1985, Gryfice: Gryfickie Towarzystwo Kultury w Gryficach, 1987.
- Gerard Labuda, Historia Pomorza, tom 1, część 1, Poznano: Wydawnictwo Poznańskie, 1969.
- Lech Leciejewicz, Pomorze Zachodnie. Nasza Ziemia Ojczysta, Poznano: Wydawnictwo Poznańskie, 1960.
- Arleta Majewska, Pomorze wczoraj-dziś-jutro, Stargard: Muzeum w Stargardzie, 2010.
- Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Vroclavo: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984.
- Edward Rymar, Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005.
- Mateusz Siuchniński, Miasta polskie w tysiącleciu, tom 2, Vroclavo: Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, 1967.
- Józef Spors, Studia nad wczesnośredniowiecznymi dziejami Pomorza Zachodniego, Słupsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna, 1988.
Partneraj urboj |
Gryfów Śląski, Pollando
Güstrow, Germanio
Meldorf, Germanio
Eksteraj ligiloj |
Gryfice (dokumenta filmo)
- Oficiala servo de la urbo kaj komunumo Gryfice
- Interaktiva mapo de Gryfice
La Placo de Venko (la vido el la tegmento de la urbodomo)
