Kołobrzeg
Kołobrzeg | |||
| |||
| Blazono | |||
| |||
 Mapo | |||
|---|---|---|---|
Genitivo de la nomo | Kołobrzegu | ||
Provinco | Okcidenta Pomerio | ||
Distrikto | Distrikto Kołobrzeski | ||
Komunumo | Komunumo Kołobrzeg | ||
Speco de komunumo | Urba | ||
Urba komunumo | Jes | ||
Urborajtoj | 1255 | ||
Koordinatoj | 54° 10′ N, 15° 34′ O54.16666666666715.566666666667Koordinatoj: 54° 10′ N, 15° 34′ O | ||
Areo | 25,67 km² | ||
Loĝantaro | 47413 (en 2009) | ||
Loĝdenso | 1765,2 loĝ./km² | ||
Poŝtkodo | 78-100 do 78-106 | ||
Telefona antaŭkodo | 94 | ||
Aŭtokodo | ZKL | ||
TERYT | 4324408011 | ||
Estro | Urbestro Janusz Gromek | ||
Titolo de estro | Urbestro | ||
Adreso de estraro | ul. Ratuszowa 13 | ||
Retpoŝto de estraro | prezydent@post.pl | ||
Poŝtkodo de estraro | 78-100 | ||
Telefono de estraro | 094 352 3750 | ||
Fakso de estraro | 094 352 3769 | ||
Poŝto de estraro | urzad@um.kolobrzeg.pl | ||
Ĝemelaj urboj | vidu maldekstre | ||
Komunuma retejo | http://www.kolobrzeg.pl | ||
Kołobrzeg [prononcu: Koŭobĵeg] (germane: ĝis 1945 Kolberg, antaŭ 1891 Colberg; kaŝube: Kòlbrzég) estas urbo en provinco Okcidenta Pomerio (województwo zachodniopomorskie) en Pollando. Ĝi apartenas al komunumo Kołobrzeg en distrikto Kołobrzeski.
Ĉemara plaĝo kun Monumento de la geedziĝo de Pollando kun la Balta Maro kaj la mara lumturo en Kołobrzeg
Panoramo de la urbo en la jaroj 1890 - 1905
La lumturo antaŭ la jaro 1909
La gentoj de okcident-slavoj, en la 9-a kaj 10-a jarcentoj
Supozata grandeco de la lando de la unua pola princo Mjeŝko la 1-a
Limoj de Pollando dum regado de pola reĝo Boleslao la 1-a, nomata "la Brava"
La Hansa Ligo ĉirkaŭ la jaro 1400
nederlanda zono
vestfalia zono
saksia zono
vendia zono
brandenburgia zono
pomeria zono
prusia zono
livonia zono
svedia zono
Pollando dum la regado de Boleslavo la 3-a Kurbabuŝa
Duko de Pomerio Warcisław la 3-a
Enhavo
1 Situo
2 Historio
2.1 Historio de Kołobrzeg
2.1.1 Mezepoko
2.1.2 Historio de Kołobrzeg de la 16-a jc ĝis la 19-a jc
2.1.3 Historio de Kołobrzeg dum la 20-a jc
2.1.4 Bibliografio
3 Kuracloko
4 Kulturo
5 Gefiloj de la urbo
6 Partneraj urboj
7 Esperanto
8 Eksteraj ligiloj
Situo |
La urbo situas en norda Pollando ĉe enfluo de la rivero Parsęta [prononco: Parsenta] en Baltan Maron, ĉe la landvojo n-ro 11. La urbo troviĝas inter la du makroregionoj: la Ĉemara Regiono de Szczecin kaj la Ĉemara Regiono de Koszalin.
Historio |
Historio de Kołobrzeg |
Mezepoko |
Kołobrzeg estas unu el la plej aĝaj urboj de nuna Pollando. Jam en la 8-a jc ekzistis setlejo kun la burgo en la loko de hodiaŭa vilaĝo Budzistowo (legu: Budzistovo).
En la jaro 1000 la pola princo Boleslao la 1-a (Pollando) nomata "la Brava" establis tie la episkopejon por la tuta Pomerio - kun la unua episkopo Reinbern.
En la jaroj 1007 - 1013 ĝi ne plu ekzistis.
En la 13-a jc Kołobrzeg estis dependa de episkopoj de Kamień Pomorski (legu: Kamjenj Pomorski), kaj post la morto de pola reĝo Boleslao la 3-a nomata "la Buŝkurba" (pole: Krzywousty /legu: Kĵivousti) (1138) estis sub la influo de germana imperiestro kaj poste de la reĝo de Danio.
Urborajtoj de la jaro 1255.
De la 14-a jc ano de Hanso.
Kołobrzeg jest jedną z najstarszych osad na Pomorzu Zachodnim, która rozwinęła się dzięki
wytwarzaniu w jej pobliżu soli. Dzieje osadnictwa na terenie współczesnego
Kołobrzegu sięgają VII wieku. Zalążkiem Kołobrzegu był powstały około 880 roku
gród w Budzistowie (obecnie mała wieś), położony kilka kilometrów na południe
od dzisiejszego miasta. W X wieku Mieszko I przyłączył ten ważny gród do państwa
polskiego i poddał dalszej rozbudowie, co potwierdza charakterystyczna
konstrukcja jego wałów obronnych. Komunikacja z Wielkopolską odbywała się
wzdłuż Parsęty i Gwdy. Syn Mieszka I, Bolesław I Chrobry, podczas Zjazdu w Gnieźnie
w roku 1000 postanowił utworzyć tu biskupstwo z biskupem Reinbernem, co
potwierdza wielkie znaczenie Kołobrzegu w skali państwa Piastów, równe
Wrocławiowi i Krakowowi. Po śmierci Chrobrego i klęskach poniesionych przez
Mieszka II, Pomorze wróciło do pogaństwa. W 1103 roku Bolesław III Krzywousty
musiał ponownie zdobywać Kołobrzeg. W 1107 roku Krzywousty przyjął tam hołd
księcia pomorskiego. Już w latach trzydziestych XII wieku Kołobrzeg znalazł się
pod zwierzchnictwem cesarzy niemieckich.
W latach 1187-1227, gdy w Polsce powiększało się rozbicie dzielnicowe, Pomorze z Kołobrzegiem znalazło się pod władzą Duńczyków. Związani z nimi książęta zachodniopomorscy odzyskali niezależność. 23 maja 1255 roku książę Warcisław III i biskup kamieński Herman von Gleichen lokowali nowe miasto na prawie lubeckim, zwolnione przez pięć lat z płacenia wszelkich należności.
Fine de la 13a jc kaj komence de la 14a jc Kołobrzeg estis jam fortika komerc-centro ĉirkaŭita per la dfendmuroj kaj fosaĵo. En la sekva jarcento la urbo iom post iom perdadis la ponan kaj slavan karakteron.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Kołobrzeg de la 16-a jc ĝis la 19-a jc |
Eŭropo dum la Tridekjara Milito
La pligrandigoj de la teritorio de Prusio en la 17a kaj la 18a jc. *blue: Margraflando Brandenburgio en la jaroj 1600 *verde: Duklando Prusio en la jaro 1600 *flave: Terirtorioj aneksitaj en la 1600-1772 *ruĝe: Teritorioj aneksitaj en la 1772-1795 sekve de la dispartigoj de Pollando-Litovio 1. Nova Silezio 2.Varmio 3.Malantaŭa Pomerio 4.Antaŭpomerio 5.Magdeburgo 6.Osnabruck 7.Minden 8.Mark 9.Kleve
Dum la Tridekjara Milito (1618-1648) Kołobrzeg konkeris la sveda armeo.
La sukcesa sieĝo de la fortreso Kołobrzeg / Kolberg en la jaro 1761 dum la Sepjara milito fare de generalo Aleksandr Suvorov
La armeo forlasis la urbon nur en la jaro 1653, kaj transdonis ĝin laŭ la kontraktoj al Brandenburgio.
Wcześniej towarzysząca wojsku epidemia spowodowała śmierć ponad 3,5 tys.
mieszkańców. Po odejściu Szwedów Kołobrzeg stał się twierdzą. Przebudowano
stare fortyfikacje i dobudowano nowe.
De 1653 regis tie Brandenburgio kaj estis konstruita la fortreso.
La milit-operacoj de la rusia armeo tra neŭtrala teritorio de la Unio de Pollando-Litovio (namata: Respubliko de Ambaŭ Nacioj), dum la Sepjara milito (1756–1763)
Eŭropo dum la Napoleonaj Militoj kiuj daŭris de 1803 ĝis 1815 jaro
Dum la Sepjara milito la urbon en la jaro 1761 kaptis la rusa armeo sub gvido de generalo Aleksandr Suvorov (vidu la apudan foton).
En la Sepjara milito (1756 - 1763) batalis je unu flanko Britio kaj Prusio kaj je la alia Aŭstrio, Francio, Rusio - do ĉiuj eŭropaj grandaj potencoj de la epoko.
En la jaro 1807 dum la Napoleonaj militoj la fortreson Kołobrzeg / Kolberg sieĝis armeo de Napoleono kaj pola kolonelo Sułkowski, tamen la urbo defendis sin ĝis la Paca Traktato subskribita en: pole: Tylża (legu: Tilĵa), germane: Tilsit (legu: Tilzit), litove: Tilžė (legu: Tilĵe) - nun tiu urbo estas en la rusa enklavo kaj nomas: Sovetsk (Kaliningrada provinco) (legu: Sovjetsk)).
Dum tuta historio estis en Kołobrzeg la komerca kaj fiŝa havenoj kaj la centro de salo (salfarejo).
XVI wieku władze miejskie zakazały przyjmować do cechów rzemieślników z Polski.
W połowie XVII wieku nadbałtyckie potęgi Szwecja i Brandenburgia zaczęły
przygotowywać się do walki z Austrią o panowanie w Starej Rzeszy. Teren Pomorza
Zachodniego stał się areną przemarszów wojsk i działań wojennych.
W drugiej połowie XVIII wieku Kołobrzegstał się obok Stargardu największym na Pomorzu ośrodkiem włókienniczym. Była to jedyne dziedzina rzemiosła, która do końca wieku przynosi znaczące dochody
miastu. Podczas wojen napoleońskich i ataku wojsk francuskich na Prusy,
Kołobrzeg pozostał jednym z nielicznych, niezdobytych przez Francuzów skrawków
państwa pruskiego. W 1830 roku otwarto tu pierwszy zakład kąpieli solankowych. W
kilkanaście lat miasto stało się znanym uzdrowiskiem w tej części Europy.
Tio permesis la rekonstruon de la urbodomo, konstrui la ŝtonan moleon, establigon de la teatrejo kaj konstruo de la novaj fervoj-linioj.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Kołobrzeg dum la 20-a jc |
Fine de la 19a jc ĉe la stratoj brilis la gas-lanternoj, kaj komence de la 20a jc ekfunkciis la urba kanalaro. Aż do wybuchu II wojny światowej
miasto rozwijało się z dala od politycznego zgiełku, ciesząc się sławą
znakomitego uzdrowiska. W końcowym okresie II wojny światowej Niemcy ogłosili
Kołobrzeg twierdzą i z wielką determinacją bronili miasta. Po przełamaniu
głównej linii obrony Wału Pomorskiego szturm na Kołobrzeg podjęła 1 Armia
Wojska Polskiego oraz wojska radzieckie I Frontu Białoruskiego. Dopiero ostrzał
z baterii katiusza przyniósł przełom w walkach. Ostatnie walki toczyły się o
fort Ujście. Miasto zdobyto 18 marca 1945 roku.
Curzon-linio kaj ŝanĝoj de la teritorio de Pollando post la Dua Mondmilito
Część żołnierzy niemieckich,
jak też 70 tys. cywili zdołano ewakuować drogą morską do Świnoujścia. Poległo
2300 żołnierzy niemieckich.
Post la fino de Dua Mondmilito la urbo eniris Pollandon laŭ la decido de la Potsdama konferenco kaj ankaŭ laŭ la decidoj de la konferenco komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio (vidu la apudan mapon).
Po ustaniu działań wojennych w gruzach znalazło się
ponad 90% budynków. Dum la periodo postmilita la urbo ricevis la statuson de la kuracloko (banloko) kaj ekestis kiel nla distrikta urbo.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
La lumturo konstruita antaŭ la jaro 1909. Detruita fare de la forkuranta germana armeo la jaro 1945 kiam proksimiĝis al la urbo la pola armeo. La bildkarto el la jaro 1913
La Katedrala Baziliko de la Ĉielpreno de Sankta Maria Virgulino en Kołobrzeg
La neogotika urbodomo en Kołobrzeg (1829–1832)
La urbodomo
La urboplaco en Kołobrzeg
La palaco de familio Brunszwicki (legu: Brunŝviski)
Turistoj sur la Ĉemara aleo (aleja Nadmorska)
Ĉe la rivero Parsęta (legu: Parsenta)
La centra mara banejo en la orienta parto de Kołobrzeg
Bibliografio |
- Tadeusz Gasztold, Hieronim Kroczyński, Hieronim Rybicki, Kołobrzeg zarys dziejów, Poznano: Wydawnictwo Poznańskie, 1979.
- Hieronim Kroczyński, Dzieje Kołobrzegu - kalendarium od czasów najdawniejszych doroku 1945, Kołobrzeg: Kołobrzeskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, 2000.
- Hieronim Kroczyński, Kronika Kołobrzegu, Koszalin: Wydawnictwo Le Petit Cafe, 2001.
- Hieronim Kroczyński, Robert Gauer, Kołobrzeska Bazylika, Kołobrzeg: Parafia Rzymskokatolicka
Wniebowzięci Najświętszej Marii Panny, 1988.
- Hieronim Kroczyński, Polacy w walce o Kołobrzeg 1807, Varsovio: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1969.
- Hieronim Kroczyński, Przedwojenny Kołobrzeg 1945-1950. Wybór źródeł, Varsovio: PTTK, 2008.
- Hieronim Kroczyński, Relikty nowożytnej twierdzy kołobrzeskiej we współczesnej architekturze miasta, Kołobrzeg: KTSK, 1993.
- Hieronim Kroczyński, Twierdza Kołobrzeg, Varsovio: Wydawnictwo Feniks, 1998.
- Jerzy Patan, Kołobrzeg i okolice. Przewodnik, Kołobrzeg: Agencja Wydawnicza Patan-Press, 1998.
- Mark Sołonin, Nic dobrego na wojnie, Poznano: Wydawnictwo Rebis, 2011.
- Alojzy Sroga, Na drodze stał Kołobrzeg, Varsovio: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1980.
- Józef Wójcicki, Dzieje Polski nad Bałtykiem, Varsovio: Książka i Wiedza, 1980.
Kuracloko |
Mara banejo kaj kuracloko – multaj kurac- kaj ripozdomoj, subtegmenta naĝejo. En la urbo kaj ĉirkaŭaĵoj troviĝas fontoj de mineralakvoj, sala fonto kaj kuraca ŝlimo. En Kołobrzeg oni kuracas malsanojn de la supraj spirorganoj kaj de sangocirkulado, artrozon kaj diabeton.
Kulturo |
Kołobrzeg estas ankaŭ dinamika kulturcentro – ekde la jaro 1967 okazas tie ĉi Festivalo de Soldata Kanto, funkcias Galerio de Nuntempa Arto, okazas Internaciaj Renkontoj kun Folkloro "Interfolk"; somere okazas pluraj koncertoj de fame konataj kantistoj, muzikistoj kaj kabaredistoj.
Loka registaro: La Urba Konsilantaro de Kołobrzeg
Urbestro: Janusz Gromek (legu: Januŝ Gromek)
Areo: 26 km²
Horzono: GMT+1h (+2h de aprilo ĝis oktobro)
Loĝantaro: 47.400
Internacia Telefonnumero: +48 94
Poŝtkodo: 78-100
Aŭtokodo: ZKL
Gefiloj de la urbo |
- Martin von Rango
- Karl Wilhelm Ramler
- Egon Krenz
Partneraj urboj |
la urbodistrikto Pankow de Berlino (Germanio)
Barth (Germanio)
Bad Oldesloe (Germanio)
Pori (Finnlando)
Koekelberg (Belgio)
Nexø (Danio)
Nyborg (Danio)
Simrishamn (Svedio)
Delfzijl (Nederlando)
la urbodistrikto Pankow de Berlino (Germanio)
Pori (Finnlando)
Koekelberg (Belgio)
Nexø (Danio)
Simrishamn (Svedio)
Delfzijl (Nederlando)
Esperanto |
En la urbo aktivas esperantisto: pastro Stanislao Stolc - ano de Pola Asocio Eŭropo - Demokratio - Esperanto (EDE-PL), loĝas ĉe la strato Katedralna 37/2, 78-100 Kołobrzeg. En tiu fama kuracloko kuracis sin ankaŭ esperantistoj, ekz. februare 2013 Irena Grochowska (sekretariino de EDE-PL) el Wągrowiec kaj junie-julie 2017 prezidanto de EDE-Pollando Eduardo Kozyra.
Eksteraj ligiloj |
Enirejo al la haveno kun ŝanelo kaj ĝetoj
- http://www.kolobrzeg.city-map.pl
- http://www.kolobrzeg.pl
- http://www.kolobrzeg.turystyka.pl
- http://www.powiat.kolobrzeg.pl
- http://www.festungkolberg.prv.pl
Brikdomoj ĉe la Urboplaco
Plaĝa Hotelo kun rozĝardeno, foto el la jaro 1900
La brikdomo ĉe la strato E. Gierczak (legu: Gjerĉak)
La lumturo, ĉirkaŭ la jaro 1946, la foto el la jaro 2004
La panoramo de la haveno en Kołobrzeg, maldekstre videbla la ŝipo-muzeo kaj dekstre la lumturo
