Taĝikio
Ҷумҳурии Тоҷикистон | |
Respubliko Taĝikistano | |
|
|
Detaloj | Detaloj |
Nacia himno: Surudi milli | |
Nacia devizo: neniu | |
 | |
| Bazaj informoj | |
|---|---|
Ĉefurbo | Duŝanbeo |
Oficiala(j) lingvo(j) | taĝika lingvo |
Ĉefa(j) lingvo(j) | taĝika lingvo, rusa lingvo |
Plej ofta(j) religio(j) | Islamanoj (plejmulto), kristanoj, ateistoj, judoj ka. |
Areo % de akvo | 143,100 km² 0,3 % |
Loĝantaro | 8 610 000 |
Loĝdenso | 50 loĝ./km² |
Horzono | UTC+05:00 |
Interreta domajno | .tj |
Landokodo | TJK |
Telefona kodo | +992 |
Plej alta punkto | Montopinto Ismail Samani |
Plej malalta punkto | Sirdarjo |
| Politiko | |
Ŝtatestro | Emomalii Raĥmon |
Nacia tago | 9-a de septembro |
Sendependiĝo | 9-a de septembro 1991 (de Sovetunio) |
| Ekonomio | |
Valuto | taĝika somonio (TJS) |
Taĝikio (taĝike en cirila alfabeto Тоҷикистон, Toĝikiston, en persa alfabeto جمهوری تاجیکستان), ankaŭ nomata Taĝikujo kaj Taĝikistano, estas lando en Centra Azio, membro de KSŜ kaj eksa respubliko de Sovetunio. La lando ne havas eliron al maro, 93% de ĝia teritorio estas montaro.
Taĝikio havas komunan limon kun Afganio, Ĉinio, Kirgizio kaj Uzbekio. Taĝikio havas du eksklavojn en Kirgizio kaj unu en Uzbekio — ili formiĝis dum disdivido de fekunda Fergana valo inter la centr-aziaj respublikoj laŭ la etna principo.
La ĉefa loĝantaro de la lando estas taĝikoj (79,9% en 2000). Loĝas ankaŭ aliaj iranlingvaj popoloj (multe influitaj de la taĝika kulturo kaj lingvo), rusoj, uzbekoj, kirgizoj kaj aliaj.
Enhavo
1 Historio
2 Teritoria organizado
2.1 Provincoj
2.2 Urboj
3 Politiko
4 Ekonomio
5 Esperanto-movado
6 Eksteraj ligiloj
Historio |
En antikvaj tempoj la lando estis parto de Baktrio.
pluigenda: Aleksandro la Granda, Kuŝana imperio
En 1925 Taĝikio eniris Sovetunion kiel aŭtonoma parto de Uzbekio. En 1929 ĝi iĝis memstara respubliko de la unio.
Tuj post sendependiĝo okazis sanga interna milito, kiu daŭris ĝis 1997, kiam estis formita koalicia registaro de sekularistoj kaj islamistoj. Armitaj konfliktoj tamen sporade okazis ankaŭ post la jaro 1997.
Teritoria organizado |
Pli detalaj informoj troveblas en la artikolo Teritoria organizado de Taĝikio.
Provincoj |
provincoj de Taĝikio. Pri la numeroj vidu la apudan tabelon.
Taĝikio dividiĝas en du provincojn (вилоятҳо/vilojatho respektive ولایتها; inter parentezoj la respektiva ĉefurbo:
Ĥatlon (Kurgontepa)
Sugd (Ĥuĝand)
en unu aŭtonoman provincon (вилояти мухтор/vilojati muĥtor respektive ولایت مختار):
Monta Badaĥŝano (Ĥorug)
kaj en unu regionaron rekte administratan de la centra registaro (Ноҳияҳои тобеъи ҷумҳурӣ respektive ناحیههای تابع جمهوری):
- la eksa provinco Karotegin (Kofarnihon) kaj la ŝtata ĉefurbo Duŝanbeo, kiu havas specialan statuson (шаҳр/ŝahr respektive شهر).
| Administra unuo | ISO 3166-2 | ĉefurbo | areo (km²) | loĝantaro (2006) | n-ro |
|---|---|---|---|---|---|
Sugd | TJ-SU | Ĥuĝand | 25 400 | 2 060,900 | 1 |
registaraj regionoj | TJ-RR | Duŝanbeo | 28 600 | 1 531 300 | 2 |
Ĥatlon | TJ-KT | Kurgontepa | 24 800 | 2 463 300 | 3 |
Monta Badaĥŝano | TJ-BG | Ĥorug | 64 200 | 218 400 | 4 |
Fonto: Statistika jarlibro, Duŝanbeo, 2006 (ruse)
Urboj |
La 6 plej grandaj urboj estas (stato komence de la jaro 2005):
Duŝanbeo 543 107 loĝantoj
Ĥuĝand (de 1939 ĝis 1992 Ленинобод/Leninobod ) 144 865 loĝantoj
Kulob (ruse Kuljab) 78 786 loĝantoj
Kurgonteppa (ruse Kurgan-Tjube) 60 084 loĝantoj
Istaravŝan (ĝis 2002 Uroteppa; ruse Ura-Tjube) 52 851 loĝantoj kaj
Konibodom 50 359 loĝantoj.
Politiko |
Taĝikio estas prezidenta respubliko kaj la prezidento Emomali Rahmonov elektas la ĉefministron.
Ekonomio |
Eksporto: kotono, nutraĵoj (fruktoj, legomaro), metalo.
Pokapa GNP: 1200 USD.
Esperanto-movado |
En Taĝikio ekzistas bona tradicio de Esperanto-movado. Kvankam ĉefe pro ekonomia situacio la movado nun stagnas, la lokaj esperantistoj penas okazigi Esperanto-eventojn, renkontiĝojn, kursojn de la lingvo ks.
La juna taĝika esperantisto Saidnabi Saidilhomzoda, subtenite de UEA, gvidis kurson de Esperanto en Kabula Universitato (Afganio) en 2005.
Mapo de Taĝikio
Eksteraj ligiloj |
- Informoj pri Taĝikio en la vikio de UEA esperante
- belaj kaj interesaj fotoj de taĝikio
- aliaj fotoj pri Taĝikio
- lingvaj situacio kaj leĝaro en Taĝikio (france)
- Intervjuo donita de Saidnabi Saidilhomzoda al Slavik Ivanov pri la Kabula kurso de Esperanto eo ru
| ||||||
Armenio 
Azerbajĝano 
Belorusio 
Kazaĥio 
Kirgizio 
Moldavio 
Rusio 
Taĝikio 
Turkmenio 
Uzbekio
| ||||
Ĉinio 
Barato 
Pakistano 
Afganio 
Irano 
Mongolio
| ||||
