Gfyuki

Johann Christoph Gottsched
La verkisto en 1744
Personaj informoj
Naskiĝo	2-an de februaro 1700 (1700-02-02) en Kenigsbergo
Morto	12-an de decembro 1766 (1766-12-12) (66-jara) en Leipzig
Ŝtataneco	Germanio
Alma mater	Universitato de Königsberg
Profesio	verkisto, poeto, filozofo, tradukisto, literaturkritikisto
Lingvoj	germana lingvo
v • d • r

Johann Christoph GOTTSCHED (naskiĝis la 2-an de februaro 1700 en Juditten/Mendeljevo, mortis la 12-an de decembro 1766 en Lepsiko) estis germana verkisto kaj scienculo. Per sia poetiko li havis grandan influon sur la literaturo de la 18-a jarcento.

Vivo |

Gedichte

La filo de protestanta pastoro jam kiel 14-jaraĝulo komencis studi en Kenigsbergo filozofion, filologion, fizikon, matematikon, literaturon kaj retorikon, kaj skribis ne malpli ol kvar disertaciojn. Dum tiu tempo li iĝis adepto de la iluminisma filozofo Christian Wolff. Post sukcesa fuĝo antaŭ armerekrutigantoj li iĝis privata docento en Lepsiko, poste profesoro, fakultatestro kaj rektoro. Tie ĉi li estris la t.n. Deutschübende Poetische Gesellschaft, kiu - nun sub la nomo Deutsche Gesellschaft fariĝis la forumo por la novigprojektoj de Gottsched.

Kiel literaturteoriisto |

Aperis en 1730 la verko Versuch einer kritischen Dichtkunst, kie li sukcesis kiel unua germanlingvano krei reguligon poetologian de la germana literaturo. Celo estis la riformo de germana dramo laŭ la reguloj de franca klasicismo kaj laŭ Nicolas Boileau. Plej grava leĝo de liaj klolpdoj estis la postulo je imitado de naturo (kp. la principon de mímesis de Aristotelo). Por plirangigi la teatron li forpelis de sur la scenejoj (kun la helpo de teatrorespondeculino Friederike Caroline Neuber) la ŝatatan figuron de arlekeno (Hanswurst).

Kiel verkisto |

Gottsched famis pro la tragedio Sterbender Cato (1732); li kontinue instigis siajn disĉiplojn intence imiti francajn drammodelojn. Sekvis la filozofia traktato Erste Gründe der gesamten Weltweisheit (1734). Kiel tradukisto li prilaboris la vortaron de Pierre Bayle (1741-1743). Iĝis grava ankaŭ lia ofte tradukita fundamento lingva Grundlegung einer deutschen Sprachkunst (1748), en kiu li traktis pri problemoj gramatikaj ortografiaj etimogiaj.

Kontraŭuloj |

Laŭ la modelo de Franca Akademio li engaĝiĝis por pli multe da klareco kaj prudenta racio koncerne lingvon kaj literaturproduktadon. Kontraŭis la liajn la pozicioj de Johann Jakob Bodmer kaj Johann Jakob Breitinger, kiuj propagandis necesan enliteraturan ĉeeston de miro. Liaj ideoj ekkonfliktigis lin ankaŭ kun Friedrich Gottlieb Klopstock, Johann Gottfried von Herder kaj specife kun Gotthold Ephraim Lessing. Ties nova poetiko finfine estis venkonta la Gottsched-an.

Literaturo |

• Gabriele Ball, Helga Brandes, Katherine R.Goodman (eld.): Diskurse der Aufklärung, Luise Adelgunde Victorie und Johann Christoph Gottsched, Reihe Wolfenbütteler Forschungen, Harrasowitz, Wiesbaden 2006, ISBN 978-3-447-05495-9
  


• Andreas Beck: Jenseits von Adel und Pöbel oder alle Menschen sind Bürger. Republikanische Tendenzen in Gottscheds "Vernünftigen Tadlerinnen", en: Lessing Yearbook/Jahrbuch 38 (2008/09), p. 105–136.


• Joachim Birke: Christian Wolffs Metaphysik und die zeitgenössische Literatur- und Musiktheorie: Gottsched, Scheibe, Mizler. de Gruyter, Berlin 1966.


• Eric Albert Blackall: Die Entwicklung des Deutschen zur Literatursprache 1700–1775 (traduko germanen), Stuttgart 1966.


• Fritz Brüggemann: Gottscheds Lebens- und Kunstreform in den zwanziger und dreißiger Jahren : Gottsched, Breitinger, Gottschedin, Neuberin; Reclam, Leipzig 1935


• Detlef, Döring: Die Geschichte der Deutschen Gesellschaft in Leipzig von der Gründung bis in die ersten Jahre des Seniorats Johann Christoph Gottscheds, Tübingen 2002.


• Friedrich Gaede: Gottscheds Nachahmungstheorie und die Logik, en: Deutsche Vierteljahrsschrift für Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte 49 (1975), p. 105–117.


• Ekkehard Gühne: Gottscheds Literaturkritik in den "Vernünfftigen Tadlerinnen" (1725/26). Stuttgart 1978. (Stuttgarter Arbeiten zur Germanistik 48.)


• Franz Hundsnurscher: Syntaxwandel zur Gottsched-Zeit, en: Anne Betten (eld.): Neuere Forschungen zur historischen Syntax des Deutschen, Tübingen 1990, p. 422–438.


• Karlheinz Jakob: Die Sprachnormierungen Johann Christoph Gottscheds und ihre Durchsetzung in der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts, en: Sprachwissenschaft 24 (1999), kajero 1, p. 1–46.


• Kurt Nowak/ Ludwig Stockinger (eld.): Gottsched-Tag. Wissenschaftliche Veranstaltung zum 300. Geburtstag von Johann Christoph Gottsched am 17. Februar 2000 in der Alten Handelsbörse in Leipzig, Leipzig 2007.


• Herbert Penzl: Gottsched und die Aussprache des Deutschen im 18. Jahrhundert, en: Sprachwissenschaft 2 (1977), p. 61–92.


• Ulrich Püschel: Von mehrdeutigen und gleichgültigen Wörtern. Gottscheds Beitrag zur einsprachigen Lexikographie, en: Germanistische Linguistik 2/5(1978), p. 285–321.


• Marie-Hélène Quéval: Les paradoxes d’Eros ou l’amour dans l’œuvre de J. C. Gottsched, Peter Lang, Bern 1999.


• Ingo Reiffensteen: Gottsched und die Bayern. Der Panassus Boicus, die Bayerische Akademie der Wissenschaft und die Pflege der deutschen Sprache im 18. Jahrhundert, en: Heimann, Sabine/ Seelbach, Sabine (eld.): Soziokulturelle Kontexte der Sprach- und Literaturentwicklung, Stuttgart 1989, p. 177–184.


• Manfred Rudersdorf (eld.): Johann Christoph Gottsched in seiner Zeit. Neue Beiträge zu Leben, Werk und Wirkung, de Gruyter, Berlin/New York 2007.


• Werner Rieck: Johann Christoph Gottsched. Eine kritische Würdigung seines Werkes, Berlin (Ost) 1972.


• Gerhard Schäfer: "Wohlklingende Schrift" und "rührende Bilder". Soziologische Studien zur Ästhetik Gottscheds und der Schweizer, Lang, Frankfurt 1987. (= Europäische Hochschulschriften, Reihe I; 967.)


• Horst Dieter Schlosser: Sprachnorm und regionale Differenz im Rahmen der Kontroverse zwischen Gottsched und Bodmer / Breitinger, en: Dieter Kimpel (eld.): Mehrsprachigkeit in der deutschen Aufklärung, Hamburg 1985, p. 52–68.


• Andres Straßberger: "Johann Christoph Gottsched und die „philosophische“ Predigt. Studien zur aufklärerischen Transformation der protestantischen Homiletik im Spannungsfeld von Theologie, Philosophie, Rhetorik und Politik, Tübingen 2010.


• Gustav Waniek: Gottsched und die deutsche Litteratur seiner Zeit. Leipzig, 1897. (represite en Leipzig 1972.)


• Peter Wiesinger: Zur Entwicklung der deutschen Schriftsprache in Österreich unter dem Einfluß Gottscheds in der 2. Hälfte des 18. Jahrhunderts, en: Dieter Nerius (eld.): Entwicklungstendenzen der deutschen Sprache seit dem 18. Jahrhundert, Berlin 1983, p. 227–248.

Eksteraj ligiloj |

• Verkoj de kaj pri Gottsched.


• Verkoj surrete.


• Praktika kolekto de ligiloj pri Gottsched, disponigita fare de la berlina universitata biblioteko.


• Gottsched pri la klerigo de knabinoj kaj virinoj.