Usona dolaro
Dolarsigno.
Federaciaj Reservaj Biletoj, sen seriaj numeroj
Usona dolaro estas la monunuo aŭ oficiala valuto en Usono kaj ties transmaraj teritorioj.
La internacia normigita mallongigo (ISO 4217) estas USD (valutsigno: $; kodo: USD; ankaŭ mallongigita US$ kaj aludita kiel simple dolaro, Usona dolaro aŭ eĉ amerika dolaro). Ĝi estas Federacia Rezerva Bileto kaj unu dolaro estas 100 dolaraj cendoj.
La dolara simbolo estas majuskla litero S kun vertikala streko: «$».
Usono oficiale adoptis la dolaron en 1785.
La usona dolaro estas agnoskita fidinda valuto. Ĝi estas la plej uzata oficiala valuto en internaciaj komercaj operacoj kaj estas la plej hegemonia rezerva valuto en la mondo.[1] Kelkaj landoj uzas ĝin kiel sia oficiala valuto, kaj en multaj aliaj ĝi estas la valuto de facto.[2]
Ekster Usono, ĝi estas ankaŭ uzata kiel nura valuto en du Britaj transmaraj teritorioj en Karibio: nome ĉe la Britaj Virgulinsuloj kaj la insuloj Turkoj kaj Kajkoj. Kelkaj urboj tutmonde uzas la usonajn dolarojn kiel valuton de facto kune kun sia propra.
Enhavo
1 Tutmonde
2 Monbiletoj
3 Etimologio
4 Superrigardo
5 Dolarsigno
6 Vidu ankaŭ
7 Eksteraj ligiloj
Tutmonde |
La usona dolaro estas monde la plej grava el la multaj valutoj, kiuj nomiĝas dolaro. Ĝi estas referenca valuto por multaj aliaj valutoj kaj la sola valuto en kelkaj ekonomiaj branĉoj, ekzemple la komercado per nafto.
La usona dolaro estas la valuto ne nur de Usono, sed ankaŭ de
- Ekvadoro
- Marŝala Insularo
- Federacio de Mikronezio
- Orienta Timoro
- Panamo
- Porto-Riko
- Salvadoro
- Turkoj kaj Kajkoj
- Usonaj Virgulinsuloj
- Britaj Virgulinsuloj
- Zimbabvo
Monbiletoj |
En Usono cirkulas monbiletoj de 1 al 100 dolaroj, sed biletoj pli valoraj ol 10 dolaroj estas malvolonte akceptataj (pro suspekto pri falseco).
Ankaŭ du-dolaraj biletoj ne estas vere oftaj.
La biletoj montras bildojn de usonaj politikistoj, plejparte prezidentoj:
Unudolara monbileto
Unudolara monbileto
$1: George Washington, unua prezidento de Usono- $2: Thomas Jefferson, tria prezidento de Usono
- $5: Abraham Lincoln, deksesa prezidento de Usono
- $10: Alexander Hamilton, unua financa ministro de Usono
- $20: Andrew Jackson, sepa prezidento de Usono
- $50: Ulysses S. Grant, dekoka prezidento de Usono
- $100: Benjamin Franklin, filantropo, verkisto, inventisto, diplomato, kaj usona patrioto dum la usona revolucio
Etimologio |
La vorto dolaro origine devenas de arĝenta monero, produktita en la ĉeĥa urbeto Sankt Joachimsthal (hodiaŭ Jáchymov), komence nomata «Joachimsthaler» poste «T(h)aler» (talero).
Superrigardo |
La Konstitucio de Usono provizas ke la Usona Kongreso havas la povon "To coin money" (monstampadi).[3] Leĝoj efektivigantaj tiun povon estas nuntempe kodigitaj en Sekcio 5112 el Titolo 31 el la Usona Kodo. Parto 5112 preskribas la formojn, en kiuj usonaj dolaroj devas esti eldonitaj.[4] Tiuj moneroj estas ambaŭ nomumitaj en parto 5112 kiel "laŭleĝa pagilo" en pago de ŝuldoj.[4] La Sakagaŭea dolaro estas unu ekzemplo de kupraloja dolaro. La pura arĝentodolaro estas konata kiel la American Silver Eagle (usona arĝentaglo). Parto 5112 ankaŭ zorgas pri la realigo kaj emisio de aliaj moneroj, kiuj havas valorojn intervalantajn de unu cendo ĝis kvindek dolaroj.[4] Tiuj aliaj moneroj estas pli plene priskribitaj en artikolo Moneroj de usona dolaro.
Unucenda monero
Kvincenda monero
La konstitucio provizas ke "regula Deklaro kaj Raporto pri la Ricevoj kaj Elsendoj de ĉiu publika mono devas esti publikigita de tempo al tempo".[5] Tiu elpreno de la konstitucio estas zorgita specifa fare de Sekcion 331 el Titolo 31 el la Usona Kodo.[6] La monsumoj raportitaj en la "Deklaroj" nuntempe estas esprimitaj en usonaj dolaroj (ekzemple, vidu la Financial Report of the United States Government de 2009).[7] La usona dolaro povas tial esti priskribita kiel la kontunuo por Usono.
La vorto "dolaro" estas unu el la vortoj en la unua paragrafo de Sekcion 9 el Artikolo 1 el la usona konstitucio. En tiu kunteksto, "dolaroj" estas referenco al la hispana dolaro, monero kiu havis monvaloron de 8 hispanaj pecoj de valuto, aŭ realojn. En 1792 la Usona Kongreso enkondukis leĝaron titolitan An act establishing a mint, and regulating the Coins of the United States. Sekcio 9 el tiu act aprobis la produktadon de diversaj moneroj, inkluzive de "DOLLARS OR UNITS—each to be of the value of a Spanish milled dollar as the same is now current, and to contain three hundred and seventy-one grains and four sixteenth parts of a grain of pure, or four hundred and sixteen grains of standard silver" ("DOLAROJ AŬ UNUOJ - ĉiuj de la valoro de hispana dolaro ĉar tiu nun estas aktuala, kaj enhavu tri cent kaj sepdek-unu grajnojn kaj kvar deksesonajn partojn de grajno de pura, aŭ kvar cent kaj dek ses grajnojn de standarda arĝento". Sekcio 20 el la act disponigis "That the money of account of the United States shall be expressed in dollars, or units... and that all accounts in the public offices and all proceedings in the courts of the United States shall be kept and had in conformity to this regulation" (ke la kontanta mono de Usono estu esprimita en dolaroj, aŭ unuoj ... kaj tiuj ĉiuj kontoj en la ŝtatoficoj kaj ĉiuj procedoj en la tribunaloj de Usono devas esti eltenitaj kaj konformaj al tiu reguligo). En aliaj vortoj, tiu act nomumis la usonan dolaron kiel la unuo de valuto de Usono.
Male al la hispana dolaro la usona dolaro estas bazita sur dekuma sistemo de valoroj. Aldone al la dolaro la pristampa leĝo oficiale establis monunuojn mill aŭ unu-milono de dolaro (simbolo ₥), cendo aŭ unu-centono de dolaro (simbolo ¢), ŝilingo, nikelo aŭ unu-dekono de dolaro, kaj aglo aŭ dek dolaroj, por devigaj pezoj kaj konsisto de oro, arĝento, aŭ kupro por ĉiu. Estis proponita en la mezo de la 1800aj jaroj ke unu cento da dolaroj estu konataj kiel unio, sed neniuj oficialaj moneroj iam estis stampitaj kaj ekzistas nur padronoj de la duona unio de 50 usonaj dolaroj. Tamen, nur cendoj estas en ĉiutaga uzo kiel sekcioj de la dolaro; "ŝilingo" estas utiligita sole kiel la nomo de la monero kun la valoro de 10¢, dum "aglo" kaj "mill" (muelejo) estas plejparte malkonataj al la popolo, kvankam muelejoj foje estas uzitaj en aferoj de impostoj, kaj benzinprezoj estas kutime en la formo de $X.XX9 je galono, ekz., 3.599 USD, foje skribite kiel 3.59 9⁄10 USD. Kiam nuntempe eldonite por cirkulado, estas elsenditaj nominalaj valoroj egalaj al aŭ malpli ol dolaro dum nominalaj valoroj egalaj al aŭ pli grandaj ol dolaro estas elsenditaj kiel Federacia Rezerva Bileto (kun la escepto de oro, arĝento kaj plateno kreitaj kiel moneroj supre al 100 USD same legalaj pagiloj, sed valoraj multe pli kiel orbriko aŭ buljono). Kaj unu-dolaraj moneroj kaj biletoj hodiaŭ estas produktitaj, kvankam la biletformato estas signife pli ofta. En la pasinteco, "papermono" estis foje eldonita en nominalaj valoroj malpli ol dolaro (frakcia valuto) kaj oraj moneroj estis eldonitaj por cirkulado ĝis la valoro de 20 USD (konata kiel la "duaglo", nuligita en la 1930-aj jaroj). La esprimo aglo estis uzita en la Coinage Act de 1792 por la nominala valoro de dek dolaroj, kaj poste estis uzita en nomado de oraj moneroj. Papervaluto malpli ol unu dolaro en nominala valoro, konata kiel "frakcia valuto", estis ankaŭ foje pejorative referita kiel "shinplasters" (tibibendetoj). En 1854, James Guthrie, tiam Sekretario de la Fisko, proponis kreon de oraj moneroj de 100, 50 kaj 25 dolarojn, kiuj estis referitaj kiel "Union", "Half Union", kaj "Quarter Union",[8] tiel implicante nominalan valoron de 1 unio = 100 USD.
Serio de unudolara monbileto de 1917.
Hodiaŭ, usonaj biletoj estas faritaj de kotonfibra papero, male al plej multe de la komuna papero, kiu estas farita el lignofibro. Usonaj moneroj estas produktitaj fare de la Usona Stampejo. Usondolaraj monbiletoj estas presitaj fare de la Bureau of Engraving ans Printing (Agentejo de Gravurado kaj Presado) kaj, ekde 1914, estis eldonita fare de la Federacia Rezerva Sistemo. La "grand-grandaj notoj" emisiitaj antaŭ 1928 mezuris 7.42 colojn (188 mm) por 3.125 coloj (79.4 mm); malgrand-grandaj notoj, lanĉitaj tiun jaron, mezuras 6.14 colojn (156 mm) por 2.61 coloj (66 mm) kaj 0.0043 coloj (0.11 mm) dike. Kiam la nuna, malpli granda usona valuto estis lanĉita, ĝi estis referita kiel Filipin-granda valuto ĉar Filipinio antaŭe adoptis la saman grandecon por sia laŭleĝa valuto.
Dolarsigno |
Pli detalaj informoj troveblas en la artikolo Dolarsigno.Dolarsigno aŭ pesosigno ($) estas simbolo ĉefe uzita por indiki la diversajn peso- kaj dolar- unuojn de valuto ĉirkaŭ la mondo. Tiu simbolo povas interŝanĝe havi unu aŭ du vertikalajn strekojn. Notu ke dum la du-streka versio estas laŭvide identa al la nomita cifrão, ne temas pri la sama simbolo.
Vidu ankaŭ |
- la dispartigan artikolon Dolaro, kiu listigas, en kiuj aliaj landoj la nacia valuto ankaŭ nomiĝas tiel, kaj
- la artikolon pri la nacia valuto de Slovenio, Tolaro, kiu havas la saman etimologion kiel la vorto dolaro kaj uziĝis de la ŝtata sendependiĝo dum la jaro 1991 ĝis la enkonduko de la eŭropa valuto Eŭro dum januaro 2007.
- Federacia Rezerva Bileto
- Moneroj de usona dolaro
- Usona unudolara monbileto
Eksteraj ligiloj |
- (angle) (germane) Heiko Otto: Monbileto de Usono. Alirita 2018-04-29.
| ||||||||||||
↑ The Implementation of Monetary Policy – The Federal Reserve in the International Sphere (PDF). Alirita 24a de aŭgusto 2010.
↑ Benjamin J. Cohen, The Future of Money, Princeton University Press, 2006, ISBN 0-691-11666-0; cf. "the dollar is the de facto currency in Cambodia", Charles Agar, Frommer's Vietnam, 2006, ISBN 0-471-79816-9, p. 17
↑ Paragraph 5 of Section 8 of Article 1 of the Constitution of the United States of America. Topics.law.cornell.edu. Alirita 24a de Ausgusto, 2010.
- ↑ 4,04,14,2Section 5112 of Title 31 of the United States Code. Alirita 16a de Marto, 2010.
↑ Paragraph 7 of Section 9 of Article 1 of the Constitution of the United States of America. Topics.law.cornell.edu. Alirita 24a de Aŭgusto, 2010.
↑ Section 331 of Title 31 of the United States Code. Law.cornell.edu (6a de Aŭgusto, 2010). Alirita 24a de Aŭgusto, 2010.
↑ 2009 Financial Report of the United States Government (PDF). Alirita 24a de Aŭgusto, 2010.
↑ Mehl, B. Max. "United States $50.00 Gold Pieces, 1877", in Star Rare Coins Encyclopedia and Premium Catalogue (20a eldono, 1921)
